Kultowy laptop Lenovo ThinkPad T61 z Quadro NVS 140M – problemy z płynnością działania i rozwiązanie problemu (fix)

Niedawno wszedłem w posiadanie legendarnego laptopa Lenovo ThinkPad T61 z matrycą 15,4 cala i rozdzielczością WSXGA+ (1680×1050). Sprzęt pochodzi z maja 2008 roku i wyposażony jest w dedykowaną kartę graficzną Nvidia Quadro NVS 140M, znaną z modeli biznesowych Lenovo tamtego okresu. Choć notebook robi doskonałe pierwsze wrażenie pod względem wykonania, szybko pojawił się pewien poważny problem: spowolnienia przy wyświetlaniu obrazu, nawet podczas zwykłego przeglądania internetu. Na YouTube wideo potrafi przycinać, przewijanie stron laguje, a praca staje się męcząca. Poniżej przedstawiam możliwe przyczyny tego problemu oraz dostępne rozwiązania.

Dokładny model mojego ThinkPad T61 to → TYPE 6457-6DG S/N L3-Y3590 08/05.

Nvidia Quadro NVS 140M – ograniczenia starej karty graficznej

Dedykowana karta graficzna Nvidia Quadro NVS 140M, zastosowana w ThinkPadzie T61, to jednostka oparta na architekturze GeForce 8400M GS. W momencie premiery zapewniała akceptowalną wydajność w zastosowaniach biurowych i multimedialnych. Niestety, z dzisiejszej perspektywy jej wydajność jest skrajnie ograniczona, zwłaszcza w kontekście współczesnych przeglądarek internetowych i odtwarzaczy wideo online.

Problemem nie jest tylko wydajność. Karty z tej serii cierpiały na znaną przypadłość związaną z problemami z lutami pod układem BGA, co prowadziło do niestabilności, zawieszeń i śmierci układu graficznego. Jeśli jednak karta działa, można próbować ją jeszcze wykorzystać, pamiętając o ograniczeniach.

Lenovo ThinkPad T61 (15.4″) widescreen

Lenovo ThinkPad T61 – brak możliwości przełączenia na grafikę Intel

Warto zaznaczyć, że ThinkPad T61 nie posiada opcji przełączania grafiki między dedykowaną Nvidia Quadro NVS 140M a zintegrowaną Intel GMA. Lenovo oferowało dwa różne warianty płyt głównych: jedne z grafiką Nvidia, drugie z grafiką Intel – bez możliwości hybrydowego działania. Jeśli więc Twój egzemplarz ma kartę Quadro, nie masz możliwości skorzystania z mniej wymagającej grafiki Intel, która znacznie lepiej radzi sobie z obsługą prostych zadań graficznych w dzisiejszych czasach.

Problemy z akceleracją wideo w przeglądarce i na YouTube

Jednym z najbardziej widocznych objawów niedomagań grafiki Quadro NVS 140M jest zacinanie się wideo na YouTube. Przy próbie odtwarzania filmów w rozdzielczości HD (nawet 720p), procesor jest maksymalnie obciążany, a karta graficzna nie jest w stanie płynnie wspomóc dekodowania nowoczesnych formatów wideo takich jak VP9.

Współczesne przeglądarki, takie jak Chrome czy Firefox, domyślnie wykorzystują format VP8 lub VP9 do odtwarzania filmów z YouTube, co dla starego sprzętu stanowi poważne wyzwanie. Należy również wspomnieć, że nowoczesne strony internetowe intensywnie korzystają z JavaScriptu, CSS3 i renderowania przez GPU, co dodatkowo obciąża system.

Jak poprawić płynność działania ThinkPada T61?

Pierwszym krokiem powinno być zainstalowanie ostatniego dostępnego sterownika graficznego NVIDIA 342.01 WHQL. Jest to finalna wersja obsługująca Quadro NVS 140M i można ją znaleźć na oficjalnej stronie NVIDIA. Po aktualizacji sterowników można przejść do optymalizacji systemu.

W przeglądarce Chrome lub Firefox warto wyłączyć akcelerację sprzętową, ponieważ powoduje ona więcej problemów niż korzyści na tym układzie graficznym. W Chrome opcję tę znajdziesz w zakładce „System” w ustawieniach zaawansowanych.

W Firefox przejdź do Ustawienia > Ogólne > Wydajność i odznacz / wyłącz Zalecane ustawienia wydajności oraz Korzystaj ze sprzętowego przyspieszenia jeśli jest dostępne. Po zmianie ustawień uruchom przeglądarkę ponownie.

Dobrym rozwiązaniem jest również zainstalowanie rozszerzenia h264ify, które wymusza użycie kodeka H.264 zamiast VP9 na YouTube. Dzięki temu procesor będzie miał znacznie mniej pracy przy dekodowaniu wideo, co może znacząco poprawić płynność obrazu.

Lżejsza przeglądarka dla starszego laptopa

Alternatywą dla Chrome i Firefox może być przeglądarka Pale Moon, która bazuje na starszej wersji silnika Gecko, a zarazem zachowuje wysoką zgodność ze współczesnymi stronami. Inną opcją jest Otter Browser – lekki projekt inspirowany klasycznym Operą, który działa bardzo sprawnie na starszym sprzęcie.

W przypadku poważnych ograniczeń sprzętowych można również rozważyć instalację lekkiej dystrybucji Linuxa, np. MX Linux, Lubuntu lub AntiX. Pozwoli to odzyskać dużą część wydajności systemu i zminimalizować opóźnienia przy codziennej pracy.

Wymiana matrycy na 1920×1200 w ThinkPadzie T61

Ciekawostką jest fakt, że do ThinkPada T61 z ekranem 15,4 cala można zamontować matrycę WUXGA 1920×1200, co daje większą przestrzeń roboczą i lepszą jakość obrazu. Najczęściej stosowaną i polecaną jest matryca LG Philips LP154WU1 (TL)(B1), ale kompatybilne są także modele AU Optronics B154UW01, Samsung LTN154U2-L01 czy Chi Mei N154U2-L01.

Matryca WUXGA korzysta z tego samego złącza LVDS co standardowa WSXGA+, dlatego nie wymaga specjalnych adapterów. W niektórych przypadkach trzeba nieco zmodyfikować uchwyty montażowe, ale sam proces jest stosunkowo prosty.

Trzeba jednak pamiętać, że zwiększenie rozdzielczości ekranu wiąże się z dodatkowym obciążeniem dla karty graficznej, co w kontekście NVS 140M może nie zawsze być korzystne dla płynności pracy.

• ThinkPad T61 and T61p (15.4″) Hardware Maintenance Manual → t61_t61p_hmm_en.pdf

BatteryInfoView @ Lenovo ThinkPad T61

Czy warto dziś używać ThinkPada T61?

Mimo widocznych ograniczeń, ThinkPad T61 pozostaje kultowym laptopem cenionym za solidność, wygodną klawiaturę i łatwość modernizacji. Z odrobiną cierpliwości i kilku prostych zabiegów da się go zmusić do znośnej pracy nawet dziś – szczególnie w roli prostego narzędzia do pisania, serwisowania czy hobbystycznej zabawy ze starszym oprogramowaniem. W kontekście problemów z wyświetlaniem obrazu najważniejsze jest dostosowanie oprogramowania i wyłączenie funkcji, które nie są zoptymalizowane pod kątem tego typu sprzętu. Docelowo jeśli jest taka możliwość warto wybrać wersję ze zintegrowaną kartą graficzną Intel.